Slik føregår eit bustadkjøp

Banken må følgje krava frå Bustadlånsforskrifta når dei vurderer kva dei kan gi deg i lån. Hovudfaktorane som blir vurdert er eigenkapital, gjeldsgrad og beteningsevne, og dette vil også vere utgangspunktet i eit lånemøte med kunderådgjevaren din. Målet med eit slikt møte er å finne ut kva lån økonomien din kan tole.

Forskrifta krev at du har spart opp minst 15% av det du skal kjøpe bustad for. Det er dette som vert kalla eigenkapital.

– Dersom du ønsker å kjøpe ein bustad som kostar kr 2 000 000, må du stille med kr 300 000 sjølv. Dei resterande kr 1 700 000 kan du få i lån frå banken. I tillegg til sjølve kjøpesummen, er det ofte andre kostnadar knytt til bustadkjøpet som tinglysingsgebyr, dokumentavgift og fellesgjeld, forklarer Hauge.

Vidare krev forskrifta at den samla gjelda di ikkje kan overstige fem gongar brutto årsinntekt. Då inngår all samla gjeld du har, til dømes studielån, forbrukslån og kredittkortgjeld. – For eksempel kan du ta opp bustadlån på kr 2 000 000 dersom du har ei årsinntekt på kr 400 000. Dersom du allereie har eit studielån på kr 200 000, kan du ta opp kr 1 800 000 i bustadlån. Då blir den samla gjelda fem gongar inntekta di. Og kjøper du saman med nokon andre, tar vi utgangspunkt i den samla årsinntekta, seier Hauge.

– Når vi vurderer kor mykje vi kan gi i lån, må vi også vite om du faktisk klarer å betale renter og avdrag på lånet. Då ser vi på inntekta di, og kor mykje du sit att med kvar månad etter å ha betalt faste utgifter. Økonomien din må tole ei viss renteauke på lånet. Det er også viktig for banken at du ikkje har betalingsmerknadar, forklarer Hauge. Banken bruker med SIFO sin budsjettmodell, som baserer seg på kva ein gjennomsnittleg nordmann brukar på ulike utgiftspostar. Desse postane kan ein ikkje endre noko særleg på, slik at det kan vere at berekninga «gir deg» ei utgift du sjølv meiner du ikkje har. Ikkje ver redd for å ta kontakt med rådgjevaren din sjølv om det endå er ei stund til du kan kjøpe din første bustad.

I god dialog med kunderådgjevaren din vert de einige om kor mykje du maksimalt kan by, og de får eit lånebevis eller finansieringsbevis.
– Dette er banken si stadfesting på at du har fått innvilga lån, kor mykje du kan kjøpe for og eventuelle vilkår på kva type objekt du kan by på. Når bod er lagt inn vil meklar be om stadfesting frå banken. Lånebeviset er gyldig i tre månader, og bør vere på plass til ei eventuell bodrunde, fortel Hauge.

På visning må du tenke over kva som er viktig for deg, både no og i åra framover. Bustaden du investerer i må passe til livsstilen din og behova dine. Er det plassering, kollektivtilbod eller utsikt som er det viktigaste for deg? Set gjerne opp ei sjekkliste med krav til den nye bustaden din.Det kan vere lurt å gå på fleire visningar for å orientere seg i marknaden og sjå kva ein får til ulike prisar.

– Bodrunder kan vere nervepirrande, og det er lett å la seg rive med. Før bodrunden startar er det derfor viktig å sette eit tak på kor høgt du er villig til å gå, seier Hauge. Hennar råd er å lese salsoppgåva nøye før du legg inn bod. – Eit bod er juridisk bindande, og i etterkant av kjøpet kan du ikkje klage på forhold som er opplyst om i salsoppgåva. Ettersom bodet er juridisk bindande kan du ikkje by på meir enn ein bustad om gongen, seier ho. I denne prosessen vil ein eigedomsmeklar fungere som mellomledd mellom kjøpar og seljar. Meklaren vil rådgje deg i prosessen og orientere deg om andre bod som kjem inn.

Er du heldig og vinn bodrunden, er neste steg å signere kjøpekontrakt.

– Kontrakta er eit bevis på at du har fått tilslaget på bustaden, og skal sendast til banken. Då mottar du lånedokument frå banken som du må signere for å få utbetalt lånet. Når lånet er utbetalt kan du betale bustaden, og berre overtakinga står igjen, seier Haugen.

Overtakinga skjer som oftast mellom kjøpar og seljar, utan meklar til stades. Sjølv om du er i lykkerus for å endeleg få nøkkelen i handa, er det ifølgje Hauge viktig å sjekke eit par ting før du signerer overtakingsprotokollen.– Kontroller at alt er som avtalt i kjøpekontrakten. Sjekk at det som skal følge med bustaden på plass, og alt anna rydda vekk, og at det er tilstrekkeleg reingjort. Hugs òg å lese av straummålaren, då seljar skal betale for straum inntil overtaking. Dersom noko ikkje er etter avtala, må det kome fram av protokollen. Når alt er kontrollert og protokollen signert, kan du flytte inn den nye bustaden din, avsluttar Hauge.